نام عملیات: والفجر2
زمان عملیات: 1362/4/29
مدت عملیات: 14 روز
مکان عملیات: منطقه مرزی پیرانشهر-حاج عمران
رمز عملیات: یا الله - یا الله - یا الله
تلفات دشمن: 4200(کشته، زخمی و اسیر)
ارگان‌های عمل‌کننده: نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران
اهداف عملیات: انهدام نیروی دشمن، تجزیه آن‌ها و فتح چندین ارتفاع مهم در منطقه و خارج ساختن شهرهای مرزی از زیر آتش توپخانه عراق
آشنایی با عملیات والفجر 2
پس از عملیات والفجر مقدماتی، دشمن با کمک استکبار جهانی تبلیغات وسیعی را به راه می اندازد و ادعا می‌کند که ایران دیگر نخواهد توانست حمله‌ای مؤثر در جبهه‌ها انجام دهد.
شرایط جنگ به‌نحوی مطرح شد که به‌نظر می‌رسید با افزایش توانایی‌های نظامی دشمن، بدون تغییرات اساسی در شیوه نبرد، ادامه جنگ مشکل خواهد بود. از این‌رو، تا رسیدن به آن نقطه مطلوب لازم بود تا از رکود جبهه در زمان طولانی جلوگیری شود. بدین‌ترتیب پس از بحث و بررسی مناطق مختلف مقرر شد عملیات والفجر 2 ، 3 و 4 انجام شود.
مهم‌ترین مسأله‌ای که در این عملیات‌ها موردنظر بود، به‌کارگیری نیروی اندک، دادن تلفات کم و جلوگیری از وارد شدن ضربه اساسی به توان یگان‌ها و تضمین موفقیت عملیات بود.
والفجر 2
در محورهای حاج‌عمران، هیچ تحرکی از سوی ایران از ابتدای جنگ صورت نگرفته بود و بدین‌جهت برای اجرای عملیات لازم بود که فعالیت‌های مهندسی برای عبور نیروها انجام شود. نیروهای مهندسی با تلاش بی‌وقفه و شبانه‌روزی، تمهیدات لازم برای حمله و عبور رزمندگان را فراهم می‌آوردند.
هم‌زمان عوامل شناسایی اطلاعات پس از نفوذ به مواضع دشمن به شناسایی نفرات و استعداد زرهی و سایر امکانات آن‌ها می‌پردازند. دشمن در سراسر منطقه سه رده خط پدافندی داشت که هر رده آن پوشیده از موانع و استحکامات بود و هم‌چنین استعداد دشمن در حدود 2 تیپ پیاده و یک گردان زرهی، به‌عنوان نیروی درگیر و یک تیپ پیاده و آتشبار مختلف و مجموعاً 30 یگان در منطقه بود.
هم‌چنین در منطقه پادگان حاج‌عمران قرار دارد که در موقعیتی سوق‌الجیشی واقع است. این پادگان از شمال به ارتفاعات چنارستان و کلاشین، از جنوب به ارتفاعات بسیار مرتفع سکران و کدو و از شرق به ارتفاعات تمرچین و شهر مرزی پیرانشهر و از غرب به تنگه دربند و شهر چومان مصطفی عراق محدود می‌شود.
آن‌چه که بر اهمیت منطقه و ضرورت تصرف آن می‌افزود، اساساً تبعات بعدی آن بود که قسمتی از آن چنین است: 1- تسلط بر تردد ضدانقلاب و کنترل آن 2- ایجاد تسهیلات و پشتیبانی لازم از اکراد مسلمان و مبارز عراقی 3- فراهم‌سازی امکان گسترش عملیات نامنظم در خاک عراق 4- حفظ پیرانشهر از هرگونه تهاجم و تجاوز عراقی 5- زمینه‌سازی نزدیکی بیشتر به شهر و تأسیسات نفتی کرکوک
شروع عملیات
یک بامداد روز 62/4/29 عملیات والفجر 2 با رمز«یاالله» در حالی آغاز شد که قسمتی از نیروهای خودی 24 ساعت قبل از آغاز تک به‌منظور دورزدن دشمن از خط عزیمت خود حرکت و پس از 2 ساعت راهپیمایی موفق شدند خود را به مناطق تعیین شده رسانده و آماده شروع عملیات باشند. به‌رغم این‌که نیروها پس از 2 ساعت تأخیر در تمامی محورها با دشمن درگیر شدند، لیکن پیشروی قابل‌توجهی صورت گرفت.
اما از آن‌جا که دشمن بر ارتفاعات سرکوب منطقه تسلط داشت، آتش شدید توپخانه‌اش عملاً مانع از تکمیل و دستیابی به تمامی اهداف عملیات شد، به‌طوری‌که هم‌چنان ارتفاعات کینگ(2519)، بردسر و دربند را دراختیار داشت. نیروهای احزاب منحله دموکرات و کومه له با مشاهده حمله سنگین جان برکفان اسلام با سرعت تمام از مقابل آنان گریخته و با پناه گرفتن در شکاف کوه‌ها و صخره‌ها تلاش می‌کردند تا از سرعت عملیات کم کنند.
قسمت‌هایی از ارتفاعات کوه کینگ به‌تصرف درآمد اما با اجرای آتش سنگین بعثیان و انجام چند پاتک توسط آنان بازپس گرفته شد. اما پس از تسلط هوانیروز ایران رزمندگان بار دیگر موفق شدند طی نبردی سخت، ارتفاع کینگ را به‌طور کامل پاکسازی کرده و به‌تصرف درآورند و آن را به‌نام«آزادی» نام‌گذاری کنند. ساعاتی بعد روستای رایات(مقر توپخانه ارتش عراق در غرب) به‌دست نیروهای خودی تصرف شد و ضمن محاصره چند روستای دیگر، گمرک جاده پیرانشهر-حاج‌عمران آزاد گردید.
پس از این‌که اهداف اولیه تأمین گردید، نیروهای ایران برای تسخیر پادگان معروف حاج‌عمران پیشروی به سمت آن را آغاز می‌کنند و لحظه‌به‌لحظه این هدف اصلی در معرض سقوط قرار می‌گیرد. پس از محاصره پادگان استراتژیک حاج‌عمران و تنگ‌تر شدن حلقه محاصره سرانجام در ساعت 9 شب، این دژ نفوذناپذیر به‌تصرف و تسخیر کامل درآمد.
پس از این عملیات منطقه دربند هم به‌طور نسبی تحت کنترل و در تیررس رزمندگان قرار می‌گیرد که فعالیت تدارکاتی عراق به‌شدت دچار اختلال می‌شود. والفجر 2 در مرحله دوم در ارتفاعات«گردمند» در 19 کیلومتری مرز و 14 کیلومتری پادگان حاج‌عمران آزاد و به‌نام«حمزه سیدالشهداء» نام‌گذاری می‌گردد. ارتفاعات اطراف هم آزاد و به اسم«شهید صدر» نام می‌گیرد.
قابل ذکر است که به لحاظ اهمیت منطقه صدام در شهر دیانا حضور پیدا کرده و از آن‌جا به تشویق و ارعاب و تهدید نیروهای شکست خورده عراقی پرداخت. هم‌چنین بنا به اظهارات اسرا، فرمانده تیپ 91 پیاده از اهالی کردستان عراق، به‌دستور صدام در شهر دیانا اعدام شد.
پایان والفجر 2 برای رژیم بعث به جز 4 هزار کشته و زخمی و 200 اسیر، آزادی مناطقی چون پاسگاه مرزی تمرچین عراق، پادگان حاج‌عمران، گمرک مرزی، سلسله ارتفاعات«کلو»، ارتفاعات گردمند، سرسول، آزادی، سلمان، شیوه کارتا، «بردزرد»، روستاهای رایات، شیوش، ممی خلان، خوارو، میوتان بالا و پایین را برای نیروهای ایرانی به بار آورد.
هم‌چنین از مقر تیپ 91 که مأمور حفظ پادگان حاج‌عمران بود، اسناد بی‌شماری از روابط عمیق گروه‌های کومه له و دموکرات با صدام و رژیم بعث به‌دست آمد. در میان هجوم تبلیغاتی غرب و حمایت همه‌جانبه آن‌ها از رژیم عراق رزمندگان اسلام دست به یورش گسترده می‌زنند و با نفوذ به عمق خاک دشمن و تصرف اهداف ازپیش تعیین‌شده مسئولان بعثی را وادار به اعتراف ضمنی به شکست خود می‌کنند.
لطیف جاسم وزیر اسبق اطلاعات عراق مدعی شد یک ابرقدرت جهانی و هم‌چنین حزب کمونیست عراق به نیروهای ایرانی در والفجر 2 کمک کرده‌اند، بلافاصله پس از پیروزی ایران رادیو لندن نیز گستاخانه مدعی شد: جامعه بین‌المللی وظیفه دارد که با توسل به زور، ایران را مجبور به ختم جنگ کند. رادیو ریاض هم از قول منابع مطبوعاتی خود در پاریس ادعا کرد که تهران برای ادامه جنگ به خرید اسلحه از تل‌آویو ادامه می‌دهد.
قبل از هجوم سراسری ارتش عراق به سرزمین ایران اسلامی از فروردین 1359 به‌طور متناوب شهر مهران و حومه آن با خمپاره و توپخانه هدف حمله قرار می‌گرفت. در آن هنگام شهر مهران و 15 روستای اطراف آن حدود 176 هزار نفر جمعیت داشت، اما پس از مداومت و شدت نسبی حملات دشمن از اردیبهشت 1359 تخلیه شهر به‌تدریج شروع شد و به مرور زمان به دلیل خالی شدن شهر از سکنه و تحرکات نیروهای دشمن در نقاط مختلف مرز واحدهایی از تیپ اسلام‌آباد(ارتش) برای حفظ و تأمین منطقه اعزام شدند.
پس از استقرار نیروهای تیپ اسلام‌آباد در خط مرزی این منطقه و اجرای آتش متقابل(هر چند ضعیف) علیه دشمن، آتش عراق قطع شد و مردم به شهر بازگشتند. بعد از مدتی تیپ84 خرم‌آباد جایگزین یگان قبلی در منطقه گردید. مدتی از استقرار یگان نگذشته بود که آتش دشمن مجدداً آغاز شد و به‌تدریج به آتش دوطرفه تبدیل شد. 1359/6/20 ارتش عراق میمک را اشغال کرد و هم‌زمان شهر مهران را زیر آتش توپخانه قرار داد و به‌تدریج آتش خود را تشدید کرد.
هفت روز بعد دشمن یک درگیری در پاسگاه‌های زالوآب و رضاآباد ایجاد کرد و نهایتاً عقب رفت، اما مجدداً در 1359/6/29 یک ستون نظامی از نیروهای دشمن که از طرف شهر زرباطیه به طرف پاسگاه دراجی و ارتفاعات 303 حرکت کرده بودند، در این منطقه مستقر شدند. هم‌زمان با هجوم سراسری در 1359/6/31 نیروهای عراق از چند محور به خاک جمهوری اسلامی حمله کردند و ضمن درگیری و تصرف پاسگاه های بهرام‌آباد و فرخ‌آباد به طرف شهر حرکت کردند. نیروهای نظامی خودی نیز با به جای گذاشتن تجهیزات خود عقب‌نشینی کردند.
ارتش عراق در ادامه حملاتش در تاریخ 1359/7/12 در حالی‌که تعدادی از مردم هنوز در مهران بودند، وارد این شهر شد. سرانجام نیروهای عراقی ارتفاعات شمال(کوه گچ، زالوآب، کولک، زیل) و ارتفاعات جنوبی(قلاویزان، حمرین) و ارتفاعات شرقی(چکه موسی، چکه قمر، گره بور) و شهر مهران را تصرف کرده و در آن‌جا مستقر شدند.
بعد از آزادی خرمشهر با همت رزمندگان اسلام ارتش عراق از اکثر مناطق اشغالی باقی مانده عملیات بیت‌المقدس و نیز شهر مهران و ارتفاعات مزبور عقب‌نشینی کرد و روی ارتفاعات شمالی و جنوبی شهر مهران در داخل خاک ایران مستقر شد. بدین‌ترتیب اولین اشغال مهران پایان یافت، اما این منطقه هم‌چنان زیر دید و تیر دشمن بود و شهر وضع عادی نداشت و درحالی‌که تقریباً به‌طور مداوم آماج آتش خمپاره عراقی‌ها بود، از برخی منازل حومه آن به‌عنوان پایگاه‌های تدارکاتی و پشتیبانی دیگر مقرهای نظامی استفاده می‌شد.
طرح مانور
در منطقه دشت مهران، دو رشته ارتفاعات وجود دارد: در شمال ارتفاعات زالوآب و کانی‌سخت و نمه‌کلان بو است که قسمت عمده آن در خاک ایران قرار دارد و در جنوب ارتفاعات قلاویزان واقع است که مرز ایران-عراق را مشخص می‌سازد. بین دو ارتفاع یاد شده دشت مهران و«دشت ورمهراز» و«زرباطیه» عراق واقع است.
در قسمتی از ارتفاعات زالوآب و کانی‌سخت، مرز مشترک ایران و عراق قرار دارد که در سمت غربی آن، ارتفاعات نمه‌کلان بو، با قللی بیش از 200 متر و کمتر از 400 متر واقع است. هم‌چنین ارتفاع کله‌قندی مهم‌ترین قله ارتفاعات تپه‌های زالوآب است.
با توجه به مختصات جغرافیایی منطقه و اهمیت استراتژیک آن، عملیات به ترتیب در سه محور زالوآب و نمه‌کلان بو، دشت مهران و قلاویزان به‌منظور تأمین اهداف از پیش تعیین‌شده طراحی شد.
در این عملیات نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با استعداد یک تیپ زرهی و یک گردان نیروی پیاده و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به استعداد 3 لشگر، 2 تیپ، یک تیپ منهای پیاده و یک تیپ زرهی به صورت ادغامی وارد عمل شدند.
دستاورد و نتایج عملیات
عملیات حاج‌عمران، با آزادسازى ۲۰۰ کیلومترمربع از خاک دشمن و تسلط بر قسمتى از ارتفاعات سرکوب منطقه، به پایان رسید. طى این عملیات، مناطق زیر به‌تصرف نیروهاى خودى درآمد:
پاسگاه مرزى تمرچین عراق، پادگان حاج‌عمران، گمرک مرزى، سلسله ارتفاعات«کلو» و قله استراتژیک(۳۰۰۰ مترى) آن، ارتفاعات ۲۵۱۹(گردمند)، «سرسول»، «آزادى» ۳۷۰۰ «سلمان»، ۲۴۰۰ «شیوه کارتا»، «بردزرد»، هم‌چنین آزادسازى روستاهاى زینو«ممى خلان»، «رایات»، «شیوش»، «خوارو»، «میوتان بالا» و میوتان پایین، از نتایج این عملیات بود. تسلط رزمندگان اسلام بر شهر چومان مصطفى و حومه آن نیز قسمت دیگرى از دستاوردهاى این عملیات محسوب مى‌شد.
تلفات دشمن و غنائم
مجموع کشته‌ها و زخمى‌هاى دشمن به بیش از ۴ هزار نفر رسید، ۲۰۰ نفر به اسارت گرفته شدند و نزدیک به ۵۰ پایگاه دشمن منهدم و یا تصرف گردید.
هم‌چنین از مقر تیپ ۹۱ که مأمور حفظ پادگان و منطقه بود مدارک و اسناد بی‌شمارى به‌دست آمد که حاکى از روابط عمیق گروهک‌هاى کومله و دمکرات با حکومت عراق بود. در میان غنائم، چندین قبضه توپ ۱۲۲ م. م، بیش از ۲۰ دستگاه تانک، ده‌ها دستگاه تفنگ ۱۰۶ با ماشین، انواع مختلف ادوات و نیز مقداری سلاح و مهمات، که از انبار پادگان حاج‌عمران به‌دست آمده بود، به‌چشم مى‌خورد.