نام عملیات: عاشورا 1
مکان عملیات: جبهه غرب موقعیت: جنوب سومار
زمان عملیات: 25 تا 1363/07/30
رمز عملیات: یا اباعبداللهالحسین(ع)
نوع تک: نیمهگسترده
فرماندهی: سپاه سازمان: مشترک
استعداد نیروهای درگیر: ایران؛ 14 گردان پیاده و زرهی و 5 گردان توپخانه، عراق؛ 27 گردان پیاده و زرهی، مکانیزه، کماندویی و گارد
هدف عملیات: آزادسازی ارتفاعات گرکنی و بخشی از ارتفاعات میمک
تلفات انسانی عراق: 1690 نفر
چکیده: ارتفاعات گرکنی و فصیل آزاد گردید اما تلاش برای آزادسازی کامل دامنه غربی ارتفاعات میمک نتیجهایی نداشت.
عملیات:
در قرارداد 1975 الجزایر، خطالرأس ارتفاعات میمک بهعنوان مرز ایران و عراق تعیین گردید. سپس کمیتههای مشترک دو کشور برای تهیه اسناد لازم و میلهگذاری مرز به گفتگو پرداختند. این گفتگوها که به کندی انجام میشد، تا آستانه وقوع انقلاب اسلامی به نتیجه تعیینکنندهای نرسید. در این میان، رژیم عراق که به تعیین قطعی مرزها تمایلی نشان نمیداد، با پیروزی انقلاب اسلامی زمینه را بر ملغی کردن قرارداد مذکور فراهم دید و در تاریخ 1359/6/19 به میمک حمله کرد و در تاریخ 1359/6/21 آن را اشغال کرد.
چهار ماه بعد(1359/10/19)، طی عملیات ضربت ذوالفقار، اگر چه دشمن از قلل میمک عقب رانده شد، لیکن شمال و غرب این منطقه همچنان تحت اشغال او بود. این وضعیت ادامه داشت تا اینکه عملیات عاشورا به منظور آزادسازی ارتفاعات شمال میمک و نیز دامنه غربی آن طراحی و به اجرا درآمد.
اهداف عملیات:
انهدام بخشی از قوای دشمن، تحمیل پدافند در دشت به دشمن، ایجاد تسهیلات در رفتوآمد از جنوب به غرب و بالعکس و نیز ارتباط و اتصال جبهههای جناحین میمک، آزادسازی قسمتی از اراضی اشغالی، تأمین منطقه میمک با تسخیر و تصرف ارتفاعات مهم منطقه، همچون: گرگنی، فصیل و فرورفتگی میمک.
موقعیت منطقه:
سراسر منطقه عملیاتی پوشیده از شیارها و پستی و بلندیهای بسیاری است که پراکندگی آنها شکل پیچیدهای به منطقه میدهد. نوع زمین منطقه از خاک رس و در بعضی نقاط همراه با شن میباشد که حرکت خودروها را دچار مشکل میکند.
حدفاصل تنگههای بینا و بیجار که عملیات در آن متمرکز گردیده بود، ارتفاعات نسبتاً بلندی قرار دارد که مرتفعترین آنها کوه میمک است. به هر میزان که از ارتفاعات به طرف خاک عراق پیشروی شود، به تدریج زمین پستتر گردیده و تقریباً مسطح میشود.
ارتفاعات مهم این منطقه عبارتند از: کانی سخت، زالوآب، شورشیرن، شینو، میمک، فصیل، گرگنی، تلخاب، گلم زرد، قلالم و کانی شیخ.
استعداد دشمن:
- تیپهای 403، 503 و 604 پیاده.
- تیپ 4 پیاده کوهستانی.
- تیپ 46 مکانیزه.
- تیپ 12 زرهی.
- یک گردان از گارد ریاستجمهوری.
- یک گردان کماندویی.
- یک گردان جیشالشعبی.
سازمان رزم خودی:
فرماندهی و هدایت عملیات برعهده قرارگاه سلمان بود و نیروهای عملکننده متناسب با وظایف و اهداف موردنظر به چهار قسمت به شرح زیر تقسیم شدند:
قرارگاه سلمان
- فجر 1
سپاه = تیپ مستقل 21 امام رضا(ع) با 4 گروهان تانک از تیپ زرهی 28 صفر.
ارتش = تیپ 1 لشگر 81 زرهی با 2 گردان.
- فجر 2
سپاه = تیپ مستقل انصارالحسین(ع).
در احتیاط کل عملیات بودند و تا پایان عملیات وارد عمل نشدند.
- فجر 3
سپاه = لشگر 5 نصر با 4 گردان + 1 گروهان تانک از تیپ زرهی 28 صفر.
ارتش = گردان ِ 211 تانک از لشگر 84 پیاده.
- فجر 4
سپاه = تیپ مستقل 29 نبیاکرم(ص).
ارتش = یک گروهان از گردان 211 تانک.
توپخانه = 3 گردان از ارتش و 2 گردان از سپاه.
طرح عملیات:
پس از انجام شناساییهای لازم، عملیات از سه محور زیر طراحی گردید:
محور اول= ارتفاعات فصیل، 350 و بانی- تلخاب، که در مأموریت فجر 1 بود.
محور دوم = ارتفاعات فصیل و یال میمک، که در مأموریت فجر 3 بود.
محور سوم = فرورفتگی میمک، که در مأموریت فجر 4 بود.
شرح عملیات:
از غروب روز 1365/7/25، نیروها به طرف اهداف خود حرکت کردند. درگیری با دشمن با رمز یا اباعبداللهالحسین(ع) حدود ساعت 01:30 بامداد در محور میانی(فصیل) آغاز شد و رزمندگان پس از چندین ساعت نبرد موفق شدند در ساعت حدود 9 صبح ارتفاعات فصیل را تصرف و سپس پاکسازی کنند. در این میان، تلاش برای تصرف یال میمک(348) به نتیجه نرسید.
در محور جنوبی(فرورفتگی میمک) که درگیری در ساعت 02:45 آغاز شد، اگر چه نیروها توانستند به برخی از اهداف خود دست یابند، لیکن در حالیکه فاقد سنگرهای دفاعی بوده و از امکانات پشتیبانی نیز بیبهره بودند، با پاتک زرهی دشمن مجبور شدند عقبنشینی کنند.
در محور شمالی(گرگنی)، نیروها که اغلب اوقات خود را به خنثیسازی میادین مین و بازکردن معبر اختصاص داده بودند، سرانجام پس از مدتی درگیری با دشمن توانستند ارتفاع گرگنی را تصرف کنند.
در این میان دشمن با جمعآوری و سازماندهی نیروهایش از صبح روز دوم پاتکهای سنگین خود را که به آتش شدید توپخانه و حملات هوایی همراه بود، آغاز کرد و هر بار با مقاومت نیروهای خودی مواجه شد و ضمن تحمل تلفات و ضایعات مجبور میشد عقبنشینی کند.
نهایتاً، پس از چند روز درگیری بین طرفین، مواضع متصرفه تأمین گردید.
نتایج عملیات:
- بازپسگیری بیش از 50 کیلومترمربع از مناطق اشغالی.
- تصرف بخش مهمی از ارتفاعات منطقه(فصیل – گرگنی).
- در معرض تهدید قرار گرفتن جاده بدره-مندلی.
- آزاد شدن جاده مرزی خودی.
- کشته و زخمی شدن حدود 1500 نفر از نیروهای دشمن.
- به اسارت درآمدن 190 نفر.
- انهدام چندین دستگاه تانک و خودرو نظامی.
- به غنیمت درآمدن 4 تانک، 7 خودرو، 6 قبضه تفنگ 106 میلیمتری، 29 قبضه خمپارهانداز و تعداد زیادی سلاح سبک و مهمات.