والفجر۱۰

نام عملیات: والفجر 10
زمان عملیات: 24 تا 1366/12/29
مکان عملیات: شمال‌غرب موقعیت: غرب نوسود
رمز عملیات: یا محمدبن عبدالله(ص)
نوع تک: گسترده
ارگان عمل‌کننده: نیروی زمینی سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌
استعداد نیروهای درگیر: ایران: 107 گردان پیاده و زرهی و 17 گردان توپخانه، عراق: 109 گردان پیاده، زرهی، مکانیزه و کماندویی و 11 گردان توپخانه
تلفات انسانی عراق: 15440 نفر
هدف عملیات: تصرف شهر حلبچه و تهدید سلیمانیه از سمت جنوب
چکیده: تلاش چند ماهه سپاه در جبهه ماووت و عدم وارد آمدن تلفات جدی به ارتش عراق، نیاز به انجام یک عملیات گسترده در جبهه‌ایی جدید را به‌دنبال داشت که حاصل، انجام عملیات والفجر 10 بود. در این عملیات 1200 کیلومترمربع از خاک عراق شامل تمامی عراضی شرقی دریاچه دربندیخان که شهرهای حلبچه و خرمال هم جزو آن بود آزاد گردید. واکنش عراق به این عملیات بمباران شیمیایی شهر حلبچه در روز 26 اسفند بود که روز قبلش به گرمی از نیروهای ایرانی استقبال کرده بودند. در این عمل ناجوانمردانه بیش از 5000 نفر از سکنه شهر و روستاهای اطراف آن کشته و هزاران نفر مجروح شدند.

عملیات:
جمهوری اسلامی ایران برای پاسخ‌گویی به بمباران و موشك‌باران مناطق مسكونی شهرها و احقاق حقوق خود در مجامع بین‌المللی، با تغییر منطقه عملیاتی از جنوب به غرب، درصدد برآمد تا قدرت رزمندگان اسلامی را بار دیگر به جهانیان نشان دهد.
بدین‌منظور عملیات گسترده‌ای در غرب كشور در دشت‌های سلیمانیه عراق هم‌زمان با مبعث رسول‌اكرم‌(ص) به‌نام والفجر 10، آغاز شد. این عملیات در روز سه‌شنبه 1366/12/25، شروع و در 5 مرحله به اجرا درآمد.
منطقه حلبچه و خرمال، اگرچه از گذشته مورد توجه طراحان نظامی سپاه پاسداران بود و هر از چندگاهی در مقاطع مختلف جنگ مورد بررسی آنان واقع می‌شد، لیكن با توجه به این‌كه تلاش اصلی همواره در جبهه جنوب صورت می‌گرفت، انجام عملیات در منطقه مذكور هیچ‌گاه به‌طور جدی طرح نمی‌گردید. به‌دنبال اصلی شدن جنگ در جبهه شمالی- كه درپی پیدایش مشكلات و معضلات بسیار بر سر راه انجام عملیات در جبهه جنوبی ایجاد شد- و نیز توقف عملیات در منطقه بیت‌المقدس 2، توجه بیشتری به منطقه حلبچه مبذول گردید.
طراحی عملیات والفجر 10 در حالی انجام شد كه دشمن اگر چه منطقه عملیاتی بیت‌المقدس 2 - را به دلیل احتمال هجوم قوای ایران- مسدود نموده بود، لیكن تهاجم اصلی را در جبهه جنوب محتمل می‌دانست. به این ترتیب عملیات بزرگ سال 66 در منطقه عمومی حلبچه طراحی و اجرا شد.
اهداف عملیات:
در این عملیات، علاوه بر اهداف سیاسی، سه هدف عمده نظامی موردنظر بود:
1- آزادسازی شهرهای حلبچه، خرمال، دوجیله، بیاره و طویله.
2- فراهم‌سازی مقدمات تصرف سد دربندیخان.
3- انسداد عقبه اصلی دشمن در استان سلیمانیه.

منطقه عملیات:
منطقه عمومی حلبچه به جزء در غرب و شمال كه دریاچه سد دربندیخان در آن واقع است، توسط ارتفاعات بلند و صعب‌العبوری محصور شده است كه هر یك از این ارتفاعات از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به‌طوری‌كه بالامبو و شاخ آن بر دریاچه دربندیخان و دشت و ارتفاعات تمورژنان مسلط است. شاخ تمورژنان نیز بر شاخ شمیران، سددربندیخان، تونل جاده سلیمانیه-بغدادتسلط دارد.
علاوه‌بر ارتفاعات فوق‌الذكر، می‌توان از ارتفاعات و ناهمواری‌های دیگر منطقه نام برد كه مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: ارتفاعات پرونیه، توانیر، پنج قله، شینه روی، تپه چناره، سه تپه، خورنوازان، تپه هانی قول، تپه سزام و شاخ دارزین.
هم‌چنین شیارهای موجود در منطقه نقش مؤثری در اختفاء نیروهای خودی داشته و بعضاً به‌عنوان معابر وصولی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. از جمله این شیارها می‌توان از دره گلان، شیار زلم، شیار سورمر، شیار سازان، دره خورنوازان، شیار بالای روستای خورد وشیار وشكنام نام برد.
مهم‌ترین تأسیسات اقتصادی منطقه، سد دربندیخان است كه علاوه بر پرورش ماهی و كشاورزی، در تأمین برق قسمت و سیعی از عراق نقش مهمی دارد. پادگان حلبچه، پادگان لشگر 27 در كانی مانگا، مقر فرماندهی نیروهای دفاع الوطنی سپاه یكم در منطقه روداژه و پایگاه‌های موشكی سام 2 و سام 7 نیز از جمله تأسیسات نظامی در این منطقه می‌باشند.
شهرهای مهم عراق در این منطقه نیز به ترتیب وسعت و اهمیت عبارتند از: حلبچه، خرمال و دوجیله.
استعداد دشمن:
منطقه عملیاتی، تحت مسئولیت سپاه یكم عراق قرار داشت. پدافند این منطقه قبلاً برعهده نیروهای جاش(مزدوران كرد عراقی) بود و آن‌ها علاوه بر حفظ خطوط پدافندی، مأموریت مقابله با كردهای معارض را نیز برعهده داشتند. با شروع فعالیت‌هایی هم‌چون آماده‌سازی زمین، تردد خودروها و ... از سوی قوای خودی در این منطقه، دشمن نیز به اقداماتی از قبیل جایگزینی نیروهای نظامی با جاش‌ها، تقویت منطقه با تیپ‌های جدید و ... مبادرت ورزید. در مجموع یگان‌هایی كه از قبل و نیز در جریان عملیات در منطقه حضور یافتند، عبارت بودند از:
- تیپ‌های 96، 606، 39، 14، 402، 602، 506، 422، 420، 72، 13، 707، 702، 95 و 433 پیاده.
- تیپ‌های 80، 17 و 50 زرهی.
- تیپ‌های 24، 27 و 46 مكانیزه.
- تیپ‌های 65، 66 و 68 نیروی مخصوص.
- تیپ 1 كماندویی سپاه چهارم، تیپ 2 كماندویی سپاه سوم و تیپ 2 كماندویی سپاه یكم.

قوای خودی:
قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) به‌عنوان قرارگاه مركزی عمل می‌كرد.
الف- قرارگاه قدس تحت فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) هدایت نیروهای زیر را به‌عهده داشت:
- لشگر 7 ولی‌عصر(عج) با 6 گردان.
- لشگر 33 المهدی(عج) با 6 گردان.
- لشگر 25 كربلا با 10 گردان.
- لشگر 19 فجر با 6 گردان .
- لشگر 17 علی‌بن ابی‌طالب(ع) با 6 گردان
- لشگر 41 ثارالله با 7 گردان.
- تیپ مستقل 39 بیت‌المقدس با 4 گردان.
ب- قرارگاه ثامن‌الائمه(ع) تحت فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) هدایت نیروهای زیر را به‌عهده داشت:
- لشگر 9 بدر با 8 گردان.
- لشگر 55 ویژه شهدا با 6 گردان.
- تیپ مستقل 36 انصارالمهدی با 4 گردان.
- تیپ مستقل 75 ظفر با 2 گردان.
- تیپ مستقل 29 نبی‌اكرم(ص) با 6 گردان.
- سپاه چهارم باختران با 6 گردان.
ج- قرارگاه فتح تحت فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) هدایت نیروهای زیر را به‌عهده داشت:
- لشگر 8 نجف اشرف با 5 گردان.
- لشگر 14 امام حسین(ع) با 5 گردان.
- لشگر 11 امیرالمؤمنین با 4 گردان.
- تیپ مستقل 82 صاحب‌الامر با 3 گردان.
- تیپ مستقل 91 بقیه‌الله(عج) با 3 گردان.
- تیپ مستقل 44 قمربنی‌هاشم با 3 گردان.
- تیپ مستقل 100 انصارالرسول با 3 گردان.
طرح عملیات:
به علت وجود ارتفاعات سركوب سورن در شرق منطقه عملیاتی و دریاچه دربندیخان در غرب آن، در حدفاصل انتهای شمال‌شرقی دریاچه تا ارتفاعات سورن تنگه‌ای به عرض 10 كیلومتر ایجاد شده است كه در مباحث طرح مانور، تضمین موفقیت عملیات را در گرو انسداد این تنگه با الحاق از دو محور می‌دانستند. این عمل می‌بایست در محور شمال از مله خور به طرف خرمال و در محور جنوبی از غرب بالامبو در امتداد تمورژنان با تصرف سرپل احتمالی در كمر دریاچه و سرانجام الحاق دو بازو در تنگه و محاصره دشمن انجام می‌شد.
به‌منظور تحقق طرح مانور یادشده، قرارگاه قدس در محور شمالی مأمور بستن تنگه و تصرف پل گردكو(عقبه اصلی دشمن به كل منطقه) شد. قرارگاه فتح در محور جنوبی می‌بایست ضمن تصرف بالامبو و تمورژنان با تأمین سرپل در كمردریاچه، برای مقابله با حركت احتمالی دشمن، با احداث پل از آمادگی لازم برخوردار باشد. قرارگاه ثامن‌الائمه(ع) نیز در محور میانی مأمور شد تا در منطقه گوزیل-دشت سازانبه طرف حلبچه پیشروی كند و در مرحله دوم جاده بیاره-طویله- نوسودرا تصرف و آزاد نماید. هم‌چنین، قرارگاه رمضان مأموریت یافت علاوه‌بر فعالیت‌های شناسایی، با مشاركت تیپ 75 ظفر و كردهای معارض ضمن تصرف شهر، توپخانه دشمن را منهدم سازد.

شرح عملیات:
عملیات در ساعت 2 بامداد 1366/12/24 با رمز مبارك یا محمدبن عبدالله(ص) آغاز شد. سرعت عمل یگان‌ها به‌گونه‌ای بود كه اغلب آن‌ها توانستند تمامی اهداف خود در مرحله اول را به تصرف درآوردند. به غیر از واكنش دشمن در شاخ سورمر و شاخ شمیران تحرك دیگری از نیروهای عراقی مشاهده نشده و تعداد زیادی از آن‌ها كه در خواب بودند، كشته و اسیر شدند.
رزمندگان اسلام پس از عبور از موانع سخت و ایذایی دشمن موفق شدند حدود 20 روستا واقع در شمال و جنوب و غرب شهر خرمال را آزاد نمایند. رزمندگان روز بعد نیز توانستند مقاومت نیروهای دشمن را درهم شكسته و پیروزمندانه وارد شهر خرمال عراق شده و شهر را كاملاً پاكسازی نمایند. در دروازه شهر گروهی از مردم به استقبال رزمندگان اسلام آمدند.
در محور قرارگاه قدس، پس از تصرف مله‌خور و ارتفاعات چناره، خرنوازان، هانی فتح، اگر چه بالامبو و تنگه به‌تصرف درآمد، لیكن به دلیل توقف قرارگاه قدس و نیز واكنش دشمن در جناح چپ عملیات، نیروها روی شاخ سورمر و شاخ شمیران متوقف شدند. در محور قرارگاه ثامن‌الائمه(ع)، نیروهای عمل‌كننده ارتفاعات مگر از سلسله ارتفاعات بالامبو و نیمی از شیندروی را تصرف كردند و به‌رغم روشن شدن آسمان، برای الحاق روی یال ارتباطی شامل دشت‌سازان و سپس نیمی دیگر از ارتفاعات شیندروی، به پیشروی خود ادامه دادند. قرارگاه رمضان نیز در این مرحله تنها توانست پمپ بنزین شهر حلبچه را به آتش بكشد.
قابل ذكر است كه نیروهای جهادگر با احداث جاده‌های مناسب در ارتفاعات سر به فلك كشیده و زدن پل‌های حیاتی، نقش مهمی در تسریع حركت نیروهای عمل‌كننده ایفا كردند، تا جایی‌كه نیروهای به‌اسارت گرفته شده در عملیات والفجر 10 از سرعت عمل نیروهای عمل‌كننده در این منطقه صعب‌العبور ابراز شگفتی می‌كردند. سرهنگ پیاده كوكب محمدامین از تیپ كماندویی لشگر 34 عراق می‌گوید: «باوجود موانع سخت و طبیعی و ایذایی، به ذهن ما خطور نمی‌كرد كه رزمندگان اسلام بتوانند به ما نزدیك شوند، از این‌رو ما زمانی از آغاز عملیات با خبر شدیم كه در محاصره كامل قرار داشتیم.»
با گذشت ساعت‌ها از آغاز عملیات و تصرف شهر خرمال وده‌ها روستا در استان سلیمانیه، طارق عزیز وزیر امورخارجه عراق طی مصاحبه‌ای در لندن اعلام كرد: «اخبار مربوط به عملیات ایران در جبهه‌ها تنها یك شایعه است.» در حالی‌كه نیروهای خودی از روحیه خوبی برخوردار بودند و تلفات آنان نیز بسیار اندك بود، از هم‌گسیختگی قوای دشمن و عدم‌حضور جدی آن‌ها در منطقه موجب شد تا بر تسریع آغاز مرحله دوم عملیات تأكید شود. دشمن بنابر تصوری كه در مورد عملیات داشت، ستون‌های متعدد و طویلی را با عبور از پل‌های ملاویسیوزلم به طرف دوجیله و سپس حلبچه كرد.

مرحله دوم عملیات:
بعدازظهر چهارشنبه 1366/12/26، دلیرمردان سپاه با پیشروی در غرب شهر خرمال، روستاهای تپه كالاری، حاجی رقه، تپه توكه، كپه كول و ... را توانستند، آغاز كنند. با آزادسازی این روستاها ارتباط شمال و جنوب استان سلیمانیه قطع شد و شهر مهم دوجیله و بیش از 20 روستای اطراف آن آزاد شد.
مرحله سوم عملیات:
در بامداد پنج شنبه1366/12/27، آغاز و پس از عبور از رودخانه‌های خروشان سیران، زیمكان و آب لیله، مواضع، پایگاه و استحكامات دشمن را در سلسله ارتفاعات بالمبو و گزیل و بیش از 24 ارتفاع دیگر در جنوب استان سلیمانیه عراق درهم كوبیدند و بر بیش از 90 روستای منطقه عمومی حلبچه تسلط پیدا كردند و روستاهای حدفاصل شهر دوجیله و دریاچه دربندیخان عراق آزاد شد و نیروی دریایی سپاه با استقرار در شرق دریاچه، تحركات دشمن در آن سوی دریاچه را زیرنظر گرفت و پیشروی به‌سوی شهر حلبچه از چندین جناح ادامه، و این شهر به محاصره درآمد و سرانجام رزم‌آوران اسلام موفق شدند، در زیر بمباران‌های شدید هوایی و شیمیایی دشمن، شهر 70 هزار نفری حلبچه را آزاد نمایند.
مرحله چهارم عملیات:
این مرحله از نیمه‌شب پنج‌شنبه 1366/12/27، آغاز و رزمندگان اسلام، پس از تثبیت مناطق آزاد شده، موفق شدند شهر مرزی و كردنشین نوسود را كه بیش از 7 سال زیر سلطه دشمن قرار داشت و بغداد آن را به‌عنوان پایگاهی برای ض انقلابیون و منافقین وابسته تبدیل كرده بود، از تیررس دشمن خارج سازند. با استقرار كامل نیروها در شهر نوسود موفق شدند دو شهر نظامی طویله و بیاره و بیش از 8 روستای اطراف آن در نزدیكی نوار مرزی را آزاد كنند.
دشمن در روز جمعه 1366/12/28، در محورهای شمالی عملیات والفجر 10 اقدام به پاتك كرد كه با هوشیاری و آمادگی رزمندگان اسلام دفع شد و دشمن پس از به جای گذاشتن ده‌ها كشته، زخمی و اسیر، ناگزیر به عقب‌نشینی شده و مواضع قبلی خود را نیز از دست داد.
مرحله پنجم عملیات:
مرحله پنجم در شب چهارشنبه 1366/1/3 آغاز و حماسه‌آفرینان بسیجی و پاسدار، به دشمن حمله كردند تا به جنایت بعثی‌ها در بمباران شیمیایی شهر حلبچه پاسخ گویند. در این عملیات كه در محور خرمال به سیدصادق در استان سلیمانیه انجام شد، 19 ارتفاع حساس منطقه، از جمله ارتفاعات1058(وربشن) مشرف بر شهر سیدصادق و چندین روستای دیگر استان سلیمانیه آزاد شد.

پيام امام در مورد عمليات:
امام(ره) در پاسخ به نامه فرمانده كل سپاه پاسداران چنین اظهار فرمودند:
... اخبار پیروزی‌ها و حماسه‌های دلاوران اسلام نه تنها دل ملت ما، كه قلب همه مستضعفان و محرومان را شادمان نمود و صدام و عفلقیان و حامیان و اربابان او، خصوصاً آمریكا و اسراییل را عزادار كرد. سلام خالصانه مرا به همه فرماندهان عزیز و شجاع و رزمندگان ظفرمند پیروز سپاه و بسیج و ارتش و هوانیروز و نیروی هوایی و جهادگران دلاور و گمنام و امدادگران و كلیه نیروهای مردمی و كُرد ابلاغ كنید و سلام و تشكر ملت ایران را به مردم شهرهای آزاد شده عراقی كه بدون این‌كه حتی یك گلوله هم به طرف آنان و شهرهای آنان شلیك شود، با آغوش باز و فریاد الله‌اكبر از رزمندگان ما استقبال نمودند، برسانید و به آن‌ها بگویید كه می‌بینید صدام چگونه دیوانه‌وار شما و شهرهایتان را بمباران خوشه‌ای و شیمیایی می‌كند، و خواهیم دید كه جهان‌خواران چگونه در تبلیغات مسموم خود از كنار این پیروزی‌های بزرگ و جنایت صدام خواهند گذشت...
نتایج عملیات:
آزادسازی منطقه‌ای به وسعت حدود 1200 كیلومترمربع شامل شهرهای حلبچه، خرمال، بیاره، طویله و هم‌چنین نوسود از شهرهای ایران.
- كاهش خط پدافندی خودی.
- گشودن جبهه‌ای جدید برای دشمن و انتقال توان عمده‌ای از ارتش عراق به جبهه شمالی.
- به اسارت درآوردن 5440 نفر از نیروهای دشمن.
- انهدام 270 تانك و نفربر، 60 توپ صحرایی، 20 ضدهوایی، 40 خمپاره‌انداز، 13 دستگاه مهندسی، 230 خودرو و 750 اسلحه انفرادی و آر.پی.جی هفت.
- به غنیمت گرفته شدن 90 تانك و نفربر، 100 توپ صحرایی، 20 توپ ضدهوایی، 20 خمپاره‌انداز، 15 دستگاه مهندسی، 800 خودرو و 6110 اسلحه انفرادی و آر.پی.جی هفت.