شهید محمدحسن شریف قنوتی

فرمانده گروه الله‌اکبر و اولین شهید روحانی دفاع مقدس

ولادت
حجت‌الاسلام و المسلمین شهید "محمدحسن شریف قنوتی"، در سوم تیر ۱۳۱۳ در خانواده‌ای مذهبی، در اروندکنار از توابع آبادان به‌دنیا آمد و تحت تعلیم و تربیت پدر و مادری پارسا و باتقوا قرار گرفت. محمدحسن از همان دوران کودکی کلام وحی را در ذره ذره جان خویش جای داد تا یاری‌رسان تشنگان هدایت باشد و پرتویی از روح بلند اسلام و هدف والای آن را بر عاشقان این دین مبین عرضه دارد. شهید شریف قنوتی در دامان پدر و مادری پرورش یافت که از همان اوان کودکی او را با نور علم و تقوا آشنا کردند. او به دلیل علاقه‌ای که به روحانیت و علوم دینی داشت به کسب معارف دینی و اسلامی روی‌آورد و با هوش سرشار خود مدارج کمال را به سرعت پیمود.

تحصیلات
شهید شریف قنوتی، مقدمات علوم اسلامی را در آبادان و نزد عمویش، "شیخ عبدالستار اسلامی"، که از بزرگان خوزستان بود، فراگرفت. او در سال ۱۳۳۲ وارد حوزه علمیه آبادان شد و پس از دو سال تحصیل، به حوزه علمیه بروجرد رفت و از محضر آیت‌الله العظمی "بروجردی" رحمه‌الله بهره‌ها برد. او سپس به قم عزیمت کرد و با شرکت در درس حضرت"امام خمینی" رحمه‌الله و آیت‌الله‌العظمی "گلپایگانی" رحمه‌الله از محضر آنان استفاده برد و به درجه اجتهاد رسید.

اعزام به اردکان
شهید شریف قنوتی هم‌زمان با تحصیل، مبارزه با ستم رژیم پهلوی را آغاز کرد و از سوی امام خمینی رحمه‌الله برای تبلیغ به اردکان اعزام شد. او هم‌زمان با مبارزات سیاسی، به فعالیت‌های اجتماعی نیز پرداخت. بازسازی مساجد جامع و حجت‌بن‌الحسن(عج) و ساختن حمام و مسجد در روستاهای اطراف منطقه اردکان، سبب شد تا خیلی زود مورد احترام و اعتماد مردم قرار گیرد؛ آن‌گونه که وقتی به دلیل فعالیت‌های سیاسی، ساواک وی را دستگیر کرد و به زندان انداخت، طوایف اطراف شیراز و اردکان خواستار آزادی وی شدند و رژیم نیز برای آرام ساختن ایل‌های منطقه، او را آزاد کرد. شریف قنوتی برای مردم اردکان و حومه، مصلحی خیراندیش، معلمی آگاه، مبلغی پرهیزکار، عالمی دل‌سوز و مرجعی برای حل مشکلات و شریکی برای غم‌ها و شادی‌هایشان بود.

همکاری با شهید نواب صفوی
شهید شریف قنوتی در جریان مبارزه با رژیم پهلوی، با گروه فداییان اسلام و شهید نواب صفوی نیز همکاری داشت، به‌طوری که پس از شهادت نواب، همواره مورد تعقیب رژیم بود و به‌طور مرتب در شهرهای گوناگون تردد می‌کرد. الگوگیری از شیوه مبارزه گروه فداییان اسلام در مبارزه با رژیم، او را به "نواب ثانی" معروف کرده بود. جسارت و شجاعت و مبارزه با هرگونه ظلم و تعدی، چنان در وجودش گسترش یافته بود که هیچ‌گاه دست از فعالیت‌ها و مبارزات خویش برنداشت. او پس از شهادت نواب صفوی و یارانش، فعالیت‌های خویش را در کنار یاران امام خمینی رحمه‌الله ادامه داد.

فعالیت با نام مستعار
شهید حجت‌الاسلام و المسلمین شریف قنوتی، در ردیف کسانی بود که به علت پیشینه مبارزاتی‌اش همواره مورد تعقیب عوامل ساواک بود. از این‌رو، در شهرهای گوناگون با نام مستعار رفت و آمد می‌کرد و به فعالیت‌های خویش ادامه می‌داد. در شیراز، ساواک که از فعالیت‌های وی احساس خطر کرده بود برای دستگیری به خانه‌اش هجوم برد ولی او به اصفهان گریخت. پس از شهادت آیت‌الله "سعیدی"، به دلیل فعالیت‌های سیاسی دستگیر و در دادگاه نظامی شیراز به اعدام محکوم شد، ولی برخورد مثبت، ارشادی و هدایت‌گرانه او با عوامل نظامی سبب لغو حکم و آزادی وی گردید. او هرچند ممنوع‌المنبر شده بود، به‌طور جدی به مبارزه ادامه می‌داد و در این سال‌ها از نام‌های مستعار برای پیشبرد اهداف مبارزاتی‌اش استفاده می‌کرد.

شریف قنوتی در مسجد سلیمان
شهید شریف قنوتی که به دلیل حجم فعالیت‌ها و مبارزاتش چهره شناخته شده‌ای در اردکان، شیراز، یاسوج و اصفهان بود، به مسجد سلیمان عزیمت کرد و آنجا به مبارزات خویش ادامه داد. او به دلیل آن‌که تحت‌تعقیب عوامل ساواک بود، برای آن‌که مشکلی برای کسی به وجود نیاورد، مسجد را پایگاه خود قرار داد و همواره شب‌ها را در مسجد می‌گذراند. البته با وجود این احتیاط‌ها عوامل ساواک آنجا هم دست از سرش برنداشتند و شبانه او را دستگیر و به زندان اهواز منتقل کردند. شهید شریف قنوتی در زندان نیز دست از فعالیت برنداشت و برای افشاگری بر ضد رژیم، به مدت هشت روز دست به اعتصاب غذا زد. او در عاشورای ۱۳۵۷ به همراه زندانیان به اقامه عزاداری پرداخت که به شورش زندانیان انجامید. این فعالیت‌ها در درون زندان و نیز فشار روحانیت مبارز و مردم مسجد سلیمان سبب شد تا رژیم، شریف قنوتی را از زندان آزاد کند.

پیروزی انقلاب
با پیروزی انقلاب اسلامی، شهید شریف قنوتی با شور و عشقی مضاعف برای پاسداری از دستاوردهای انقلاب، بار دیگر به اردکان رفت و بنابه درخواست مردم منطقه، مسئولیت نمایندگی شورای شهر را برعهده گرفت. او باز هم به فعالیت‌های عمرانی و اجتماعی مشغول شد و به رفع مشکلات فرهنگی مردم پرداخت. شریف قنوتی پس از چندی، به‌عنوان دادستان انقلاب بروجرد به خدمت مشغول شد و بدین‌سان عمر بابرکت خویش را در راه خدمت به ملت و مملکت اسلامی‌اش گذراند. او در راه رسیدن به لذت وصل، هرگز دل به زیورهای دنیوی نبست و عارفانه و عاشقانه، سلوک وصل را پیمود تا آن‌گاه که جام شیرین شهادت را سر کشید.

دوره تازه فعالیت‌های شهید شریف قنوتی
شهید محمدحسن شریف قنوتی با شروع جنگ تحمیلی، نخستین ستاد کمک‌رسانی و پشتیبانی جنگ را در بروجرد دایر کرد و برای کمک به جبهه‌های نبرد، در سوم مهر ۱۳۵۹ همراه کاروانی متشکل از ۲۱ کامیون آذوقه، به خرمشهر رفت. او پس از بازگشت از خرمشهر، گروه‌هایی از جوانان بروجرد را سازمان‌دهی کرد و دوباره به خرمشهر بازگشت. در آنجا با تشکیل گروه "الله‌اکبر"، که بعدها به "لشکر الله‌اکبر" تبدیل شد، و گروهان‌های مقاومت چندین‌بار شهر را از خطر سقوط نجات داد. در شرایطی که عراق توان نظامی عظیمی را برای اشغال خرمشهر بسیج کرده و توان نظامی خرمشهر برای دفاع تنها سیزده دستگاه تانک بود و سپاه خرمشهر و شهید "جهان‌آرا"، با تمام توان در حفظ شهر می‌کوشیدند، شهید شریف قنوتی مسئولیت تأمین مهمات را برعهده گرفت. او با روحیه بلند و مقاوم خود، مایه دلگرمی رزمندگان شد و چندین‌بار دشمن متجاوز را از شهر بیرون راند.

شریف قنوتی و انسجام نیروها
شاید به جرأت بتوان گفت شهید شریف قنوتی نخستین پایه‌گذار جنگ‌های چریکی در خرمشهر بود. در حالی‌که نیروهای مردمی با پیروی از دستور امام خمینی رحمه‌الله برای مقابله با دشمن و دفاع از انقلاب اسلامی و کیان کشور به‌طور داوطلب وارد خرمشهر می‌شدند، شهید شریف قنوتی با تشکیل گروه‌های چریکی، به آن‌ها آموزش‌های خاص مقطعی می‌داد و آن‌ها را در مکان‌های حساس خرمشهر مستقر می‌کرد. او با توجه به امکانات محدود، با عملیات‌های ایذایی و بازدارنده سعی داشت جلو تصرف خرمشهر را بگیرد؛ از این‌رو، با انسجام نیروهای داوطلب و مردمی و آموزش آن‌ها، به ارتش مجهز عراق حمله می‌کرد و در حد توان خود نیروها و امکانات موجود دشمن را به‌صورت مقطعی به عقب می‌راند.
شناخت شهید شریف قنوتی از وضعیت خرمشهر در آن دوره زمانی به اندازه‌ای بود که فرماندهان دسته یا گروهان‌های اعزامی به خرمشهر، درباره نوع درگیری با دشمن و ادوات زرهی آن‌ها و شیوه انهدامشان از شهید شریف قنوتی یاری می‌گرفتند.

شهید شریف قنوتی عامل روحی و روانی قوی
شهید شریف قنوتی، مصداق آیه شریفه «اِسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»بود. او در مواقع بحرانی با حفظ آرامش خویش، نیروها را به‌صورت شایسته هدایت می‌کرد و در آن شرایط نیز دست از تبلیغ برنمی‌داشت. در حقیقت، در شرایط حساس جنگ، آن شهید والامقام عاملی قوی و محکم از نظر روحی، روانی و معنوی برای رزمندگان و مدافعان خرمشهر بود. او با سخنرانی‌های پرشور و بیان محبت خویش به نیروهای سپاهی، ارتشی و مردمی، در آنان انگیزه ایجاد می‌کرد و می‌کوشید روحیه امید را در وجود آنان همواره زنده نگاه دارد. مقاومت خرمشهر، مقاومت عرف نظامی نبود، جلوه‌گر عشق بود و این عشق را انسان‌های وارسته‌ای همچون شهید شریف قنوتی، که تمام حرکات و گفتارش روحیه‌بخش و عامل تقویت‌کننده برای همه نیروهای موجود بود، تقویت می‌کرد. به راستی در دوران اوج مظلومیت انقلاب و ارزش‌ها و یارانش، شخصیتی همچون شهید شریف قنوتی حجتی برای بسیجیان، ایثارگران و عاشقان امام و انقلاب بود.

عامل اصلی توقف ارابه جنگی عراق
با نگاهی به وضعیت خرمشهر و شرایط حساس زمان جنگ، به جرأت می‌توان گفت شهید شریف قنوتی یکی از عوامل اصلی و اساسی توقف ارابه جنگی عراق در منطقه بود. عراق با توان نظامی خود باید در همان یکی دو روز اول خرمشهر را اشغال می‌کرد، چنان‌که با همین تصور وارد خرمشهر شده بود، ولی مقاومت سرسختانه نیروهای دفاعی شهر و مردم، مانعی بر سر تحقق این هدف بود. مقاومتی که برخاسته از حضور نیروهای نظامی و امکانات نظامی نبود، بلکه از شجاعت‌ها، رشادت‌ها و ایثارگری‌های نیروهای مردمی سرچشمه می‌گرفت. شهید شریف قنوتی به‌عنوان نقطه ثقل وحدت میان نیروها و عامل اصلی و قوی شکل‌دهی این مقاومت مردمی در خرمشهر، نقشی انکارناپذیر داشت. درگیری در کوچه‌های خرمشهر، درگیری چریکی در خیابان‌ها و حتی در مناطق مسکونی، سبب زمین‌گیر شدن دشمن شده بود. این حرکت‌های مردمی و انسجام و اتحاد در برابر دشمن که بر محور شهید شریف قنوتی می‌چرخید، سبب اصلی کُند حرکت کردن عراق شمرده می‌شد.

دمیدن روحیه امید در کالبد مردم
بی شک، شهید شریف قنوتی را می‌توان از رزم‌آوران بزرگ و ارکان استوار روزهای آغاز دفاع مقدس دانست. نقل می‌کنند در آن شرایط که هر روز تعداد زیادی از نیروها به شهادت می‌رسیدند، شهید شریف قنوتی برای بازگرداندن روحیه امید به نیروها، اقدامات گوناگونی انجام می‌داد. حمله به دشمن و غنیمت گرفتن و اسیر کردن برخی از نیروهای دشمن و چرخاندن آن‌ها در شهر، یکی از این اقدامات بود؛ آن هم در شرایطی که نه تنها به اسارت گرفتن نیروهای دشمن، بلکه گرفتن غنیمت و حمل آن به جبهه‌های خودی آسان نبود و شاید بتوان گفت در آن شرایط این اندیشه به ذهن‌ها خطور نیز نمی‌کرد چرا که نیروها تنها به دفاع از شهر و جلوگیری از سقوط آن می‌اندیشیدند.

رفتار با زنان
نقش زنان در حماسه خرمشهر، به زمان و مکان خاصی محدود نمی‌شد. هجوم گسترده دشمن، از تعداد امدادگران مرد کاسته بود و زنان میدان‌دار اصلی این فعالیت مشقت‌بار شده بودند. انتقال مجروحان و شهیدان، کمک‌های اولیه، پرستاری، شناسایی شهیدان و مجروحان و حتی گاه شرکت در رویارویی‌ها با دشمن، از جمله فعالیت‌های زنان در حماسه مقاومت خرمشهر بود. در آن شرایط که زنان نقش چشم‌گیری بر عهده داشتند و در هر امر ضروری شرکت می‌کردند، شهید شریف قنوتی با حمایت و تشویق آنان، امور مهمی از جمله توزیع سلاح و مهمات میان نیروهای مردمی برای دفاع و پنهان کردن سلاح‌های غنیمت‌گرفته شده از دشمن از تیررس منافقان و نیروهای ستون پنجم را به آنان می‌سپرد.

نحوه شهادت
دستور پیشروی یگان‌های دشمن به سوی خرمشهر، در ۲۴ مهر ۱۳۵۹ صادر شد و خیابان چهل متری این شهر، به‌عنوان خیابان مرکزی، شاخص تقسیم نیروها و محورها قرار گرفت. با گذشت ساعاتی از روز، در حالی‌که مدافعان اندک شهر به مقابله مشغول بودند، یگانی از نیروهای دشمن با راهنمایی ستون پنجم، خود را به خیابان چهل متری رساند و با استقرار تیربار در چند نقطه و موضع‌گیری تک تیراندازان در ساختمان‌های مسلط بر این خیابان، محور مرکزی و اصلی‌ترین راه پشتیبانی و رفت و آمد نیروهای مدافع را بستند. دشمن، ماشین حامل شهید شریف قنوتی را در این خیابان هدف قرار داد. پس از برخورد هفت ـ هشت گلوله به بدن شهید، ماشین با آرپی‌جی هدف قرار گرفت و واژگون شد. دشمن که از همان ابتدا در پی دستگیری و شهادت شهید شریف قنوتی بود، پیکر مجروح او را اسیر کرد و با سر نیزه کلاشینکف، به شقیقه او ضربه زد و به شهادتش رساند.

بازتاب شهادت
خبر شهادت شهید شریف قنوتی، تلاطم عجیبی در منطقه به دنبال داشت. دشمن، پیکر پاکش را به بند کشید و در خیابان‌های شهر می‌چرخاند. خبر شهادت او می‌توانست ضربه روحی و روانی شدیدی برای نیروهای مدافع باشد، ولی با توجه به شیوه رفتاری شهید در آن دوره، نیروها بیش از پیش متوجه مسئولیت خویش شدند و پایداری و مقاومت بیشتری به خرج دادند. شهادت شهید شریف قنوتی، نه تنها موجب رکود مقاومت شهر نشد، بلکه به وجود آورنده حرکت تازه‌ای در مقاومت رزمندگان بود. شهادت او، اعتقاد به نقش برجسته روحانیت را در دفاع از کیان امت اسلامی عمیق‌تر کرد و نشان داد که روحانیت، مرد عمل و مبارزه است.

درس ایستادگی و مقاومت به تمام نسل ها
مقاومت شهید شریف قنوتی و نیروهایش در خرمشهر، این امکان را برای مسئولان کشوری و لشکری فراهم کرد تا بتوانند در برابر دشمن ایستادگی کنند. به یقین، پایداری و استقامت شهید شریف قنوتی، در آن دوره حساس و بحرانی، به همه نسل‌ها و قشرها درس مقاومت و ایثار داد. حماسه‌هایی که او در دوران مقاومت در خرمشهر آفرید، همیشه در ذهن‌ها باقی خواهد ماند. این شهید، پیکی بود که خداوند در آن زمان برای نیروهای مدافع اسلام فرستاد تا از او درس جهاد، شهادت، رشادت و مردانگی بیاموزند. او راه جاودانگی را یافته و خود به الگویی برجسته در این مسیر تبدیل شده بود. اگر امثال شریف قنوتی‌ها نبودند، خط سرخ شهادت بیمه نمی‌شد چرا که شریف قنوتی‌ها همواره در نوک پیکان حمله دشمن بودند.